TOPLUM İÇİN FEDAKÂRLIK
Annesi çalışan bir bebeğin temizliğini, köydeki ihtiyarların
elbisesini, çocukların kırda gezdirilmesini, fakir genç kızların çeyiz ve
düğünlerini, sakatlanan kuşların sağlığını, kap kaçak kıran evlat ve ya
hizmetçinin durumunu düşünen ve himaye eden bir devlet ve toplumculuk anlayışı,
büyük vergi gelirlerinden toplum namına vazgeçmeyi gerektirirdi. Çünkü vakfı
kim kurarsa kursun, bütün vakıf malları vergiden muaf tutularak, tesisin halka
hizmet etmesi sağlanmış oluyordu.
Ömer Lütfi Barkan’ın verdiği rakamlara nazaran, Kastamonu,
Alaiye, Teke, Hamid ve Karahisar-ı Sahip Livaları dâhil, Batı Anadolu
eyaletinin 1530-1540 yılları arasındaki tahrirlere göre genel gelir toplamı 99
milyon 784 bin 960 akçadır ve bu gelirin %17’sini ifade eden 13 milyon 641 bin
684 akçası padişahlar ve ileri gelen devlet adamları tarafından yaptırılan
vakıflara sarf edilmektedir. Bu bölgede 45 imaret, 342 camii, 1055 mescit, 110
medrese, 626 zaviye, 154 muallimhane, 2 darülhuffaz, 75 büyük han işletilmekte,
121 müderris, 3756 katip, imam, müezzin, 3299 şeyh, şeyh zade, kayyum, talebe
ve mütevelliye maaş verilmektedir. Ayrıca Hüdavendigar Livası’nın 1966 köyünün
477’ sinin, Kütahya’nın 1071 köyünün 166’sının, Karahisar-ı Sahip Livası’nın
629 köyünün 118’inin geliri bu vakıflara sarf edilmektedir. Aynı dönemde, yani
1530-1540 yıllarında genel bütçenin, Rum Vilayeti’nde yüzde 15.70’ inin, Halep
ve Şam eyaletlerinde yüzde 14’ünün, Zülkadriye’de yüzde 5’inin Rumeli’de yüzde
5,4’ünün vakıflara ayrıldığı bilinmektedir.
Bu durum diğer vilayetler için de değişmiyordu. Ömer Lütfi
Barkan’ın 1527-1528 Mali Yılına Ait Bir Bütçe Örneği isimli çalışmasından
anlaşıldığına göre, Rumeli Eyaleti’nin 10,9 milyon akçalık vakıf gelirlerinin
üçte ikisi, Vize Livası ile Paşa Livası’nın şehir ve köylerindeki, mektep,
medrese, Bimarhane, tekke, darülhadis, zaviye, köprü, kervansaray, darüşşifa
gibi dini, kültürel iktisadi ve sosyal hizmetlere yönelik tesisler için
kullanılmaktadır.
Karaman Vilayeti’nde vakıf gelirleriyle 3 imaret, 75 cami,
319 mescit, 45 medrese, 272 zaviye, 2 darülhadis, 31 darülhnüffaz, 4 muallim
hane, 4 kalender hane, 2 darüşşifa, 14 kervansaray işletiliyordu…
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder